Tweeluik over de vooroorlogse jazz in België
Georg Lankester
Over de vooroorlogse jazz in België is over het algemeen weinig bekend. Maar toch waren er jazz-musici die grote bekendheid genoten, zoals pianist Stan Brenders en saxofonist Fud Candrix, die ieder jarenlang als orkestleider actief waren. Andere uitstekende jazzmusici waren de rietblazers Jean Omer en Chas Remue.
Mede gezien de internationale contacten van Stan Brenders en Fud Candrix, ook met diverse Franse muzikanten in de jaren ‘30/40, beperk ik mij in dit artikel tot de beide orkestleiders.
Stan Brenders - Vooroorlogse jazz in België ( Nederlands) | Fud Candrix - Vooroorlogse jazz in België (Nederlands)
Stan Brenders (pianist, geboren te Brussel in 1904)
Studeerde na zijn schooltijd aan het Koninklijk Conservatorium in Brussel en won er vele eerste prijzen. Hij was, naast de klassieke muziek, vrij spoedig in aanraking gekomen met de jazz. Zo speelde hij al eind jaren ’20 bij een formatie van Chas Remue met wie hij in Engeland (1927) enkele plaatopnamen maakte.
Beginjaren ’30 werd hij al pianist bij het enorme omroeporkest van Franz André dat zo’n 90 man telde. Dit orkest bracht in 1932 een concert van Gershwin ten gehore, een teken dat er jazzinvloed merkbaar was.
Door zijn grote interesse in de nieuwe muziekvorm ging hij in 1935 weer naar het Conservatorium en haalde er opnieuw een eerste prijs. Hij bleek dus een echt muziektalent.
Eigen orkest
In datzelfde jaar richtte Stan het Groot Jazzorkest op en werd daarvan ook dirigent. Het was het eerste Belgische radiojazzorkest waarvan hij zijn musici zelf kon uitkiezen. Het jaar daarop kwamen de eerste radio-uitzendingen tot stand en kon men zeer goede musici horen als John Ouwerx (piano), Jos Aerts (drums) en Chas Remue (altsax). Onder de bezielende leiding van Stan kwam een enorm repertoire tot stand van circa 1500 nummers. Geleidelijk veranderde deze Big Band qua ritme en arrangementen, zodat men na enige tijd sprak van de Europese Basie band.
Net voordat de oorlog uitbrak ontstond het idee om tot een uitwisseling te komen met de Nederlandse Ramblers. In één radio-uitzending waren de orkesten om beurten te beluisteren. Vele reacties volgden! Zo reageerden niet alleen luisteraars uit België en Nederland, maar ook mensen uit Noord-Afrika, Engeland en zelfs de Verenigde Staten.
De vele avonduitzendingen van Brenders’ orkest zorgden voor een groeiende belangstelling voor Amerikaanse jazzorkesten zoals die van Count Basie, Jimmy Lunceford en W.C. Handy. We praten hier dus over de big bands en niet over de kleine swingcombinaties met o.a. Benny Goodman.
Oorlogstijd
Vanaf 1940 veranderde de situatie langzamerhand omdat de bezetters de jazz als decadente negermuziek beschouwden. Stan moest, net als in vele andere landen, Engelse- of Franse titels vermijden, of Duitse namen gebruiken en vooral dansmuziek spelen.
Door zijn voorkeur voor swingarrangementen kreeg hij conflicten en moest hij na enige tijd ver van te voren bij de radiodirectie zijn programma (repertoire) tonen. Het wonderlijke was echter, dat de Duitse maatschappij Telefunken hevig in Stan’s orkest was geïnteresseerd en een contract voor plaatopnamen met hem afsloot. Aangezien hij niet naar Duitsland wilde reizen werd er zelfs een mobiele Telefunken studio in Brussel geplaatst.
In 1938 werden door HMV vier opnamen van het toenmalige Brenders orkest gemaakt. Twee jaar later volgden twee opnamen van de Jazz Club van België en vanaf 1940 kwamen de eerste platen van Telefunken uit. Probleem daarbij was, dat de maatschappij steeds dansmuziek verlangde; terwijl dit niet altijd gebeurde wegens Stan’s voorkeur voor jazz.
In eigen land had het orkest veel aanhang. Zo speelde het in 1942 voor een volledig uitverkochte zaal van de Antwerpse dierentuin en roemden publiek en pers dit optreden. Brenders sloot in datzelfde jaar een overeenkomst met de kleine Belgische platenmaatschappij Olympia die enkele fraaie platen van hem uitbracht.
Django in Brussel
Doordat Stan contact had met de Franse klarinettist Hubert Rostaing die toen in het Hot Club kwintet speelde, werd geregeld dat gitarist Django Reinhardt naar de Belgische hoofdstad zou reizen om er concerten te geven met het orkest en dat er bovendien plaatopnamen voor Olympia zouden volgen. Er werd afgesproken dat Django (voor eigen kosten) het orkest zou leiden en zijn eigen arrangementen kon inzetten. En zo gebeurde het.
Op 8 mei 1942 vonden acht opnamen plaats, waarbij naast de gitarist ook trompettist George Clais als tweede solist te horen was op een goed swingende achtergrond van het orkest. Er zat ook een compositie van Brenders bij, namelijk het nummer Eclats de cuivre.
Luister naar een fragment van dit laatste nummer:
In 1943 was hij in de Brunswick studio voor diverse opnamen met vooral composities van hemzelf en enkele bandleden. Bekende nummers uit die tijd zijn: Cambodge en Avalance. De orkestleider had inmiddels een symfonisch jazzorkest geformeerd, waarvan opnamen volgden voor Rythme, de Belgische maatschappij die overigens slechts enkele jaren heeft bestaan.
Maar er kwamen trieste tijden aan voor de zo actieve pianist. Door zijn samenwerking met Telefunken en onenigheid bij de radiodirectie over teveel jazz in plaats van dansmuziek, werd het orkest meteen na de bevrijding op last van de regering ontbonden. Een diepe teleurstelling was dat hij ook van collaboratie met de Duitsers werd beschuldigd.
In 1946 vierde Stan toch nog het 10-jarig bestaan van zijn orkest, maar daarna werd het stil rondom hem en had hij niet de moed iets nieuws te beginnen. Wél componeerde hij enkele songs waarvan er één zelfs later door Nat King Cole werd gezongen, terwijl hij er maar een gering bedrag voor ontving. In die tijd speelde hij ’s avonds piano voor wat trouwe vrienden.
Slot-episode
Dankzij herhaalde druk van diezelfde vrienden kwam er veel later (1966) een radio-uitzending van de BRT tot stand waarin hij werd geprezen voor zijn vroegere prestaties, dit aan de hand van opnamen van dertig jaar eerder die men het publiek liet horen. Stan was zo emotioneel, dat hij de reporter nauwelijks te woord kon staan. Dit had hij niet meer verwacht. Op 1 juni 1969 overleed hij te Brussel na ellendige maanden waarin hij door blindheid was getroffen. Om een beeld te krijgen van zijn vroegere swing-orkest hier enige titels die zijn vakmanschap illustreren: “Cambodge”, “Avalance”, “Opus 13”, “Corso” alsmede zijn eigen compositie “Eclats de Cuivre” met Django.
Georg Lankester
keepswinging@live.nl
Volg de Keep (it) Swinging blog via Facebook of vraag haar nieuwsbrief aan.
Over de vooroorlogse jazz in België is over het algemeen weinig bekend. Maar toch waren er jazz-musici die grote bekendheid genoten, zoals pianist Stan Brenders en saxofonist Fud Candrix, die ieder jarenlang als orkestleider actief waren. Andere uitstekende jazzmusici waren de rietblazers Jean Omer en Chas Remue.
Mede gezien de internationale contacten van Brenders en Candrix, ook met diverse Franse muzikanten in de jaren ‘30/40, beperk ik mij in dit artikel tot de beide orkestleiders. Vandaag het eerste deel in een tweeluik over vooroorlogse jazz in België: Stan Brenders (Georg Lankester)
RetrospectKeep Swinging (old) Oscar Aleman Choro Music Flexible Records Hit of the Week-Durium Friends of the Keep Swinging blog Keep Swinging Contributions
No comments:
Post a Comment