Ray Ventura (1908-1979): pianist en orkestleider: deel 2

De Fransman die Jazz met Show combineerde
De oorlogsjaren in Zuid-Amerika en de tijd erna.
Georg Lankester

In mijn publicaties over befaamde Europese orkestleiders uit de jaren 1930-1940 mag Ray Ventura natuurlijk niet ontbreken. Als specialist in de vroegere Franse jazz kwam ik er destijds al snel achter hoeveel grote Franse jazzmusici in zijn orkest hebben gespeeld. Hij was een groot organisator en had oog voor de beste jazzmusici van zijn tijd. Eerder publiceerde ik in het eerste deel zijn carrière voor de Tweede Wereldoorlog - nu de jaren tijdens de oorlog, waarin hij in Zuid-Amrrika verbleef  en daarna.

Weg van het oorlogsgeweld
In 1940, toen Frankrijk meer en meer door de Duitsers bezet raakte, trokken duizenden weg uit Parijs op zoek naar nog vrije gebieden. Ray was ook onder hen en met de nodige moeite kwam hij in Lyon dat toen nog niet was ingenomen. Toevallig trof hij daar eveneens verschillende van zijn bandleden! Door die omstandigheid aangemoedigd, vormde hij meteen een gelegenheidsorkest, ook weer onder de naam “Ray Ventura & The Collegians”. Zijn eerste orkest, dat tien jaar ervóór was opgericht had hem bekendheid gegeven en als het ware ‘het pad voor hem geëffend’. 

Ray Ventura  (bron: onbekend)

Opnieuw had hij weer goede musici en showmensen waaronder Coco Aslan en Paul Misraki rond zich verenigd. En hij rekruteerde daarnaast Pierre Allier, André Ekyan en AdrienTerme. Ik kan hierbij aantekenen dat de vaak bij het orkest zingende Micheline Day de vriendin van Misraki was.
Met deze bezetting trad hij spoedig in Zuid Frankrijk op en eveneens in Zwitserland. De bezetting sloop echter alsmaar verder door en de anti-Joodse propaganda nam onheilspellende vormen aan. In Marseille maakten ze ernstige incidenten mee. Ray, alsmede enkele van zijn musici, van Joodse origine, besluiten nu in het geheim Frankrijk te verlaten. Maar hoe?

Micheline Day en Coco Aslan ( bron: Les grands orchestres de Music Hall en France) 

Door een miraculeuze ingeving en met financiële hulp van een weldoener, ene Mathalon, kwam Ray aan visa om het land uit te gaan. Zangeres Micheline die in Nice werkte en ondanks een verbod Engelse nummers bleef zingen mocht niet langer in de ‘Alpes Maritimes’ optreden en werd tot in Cannes vervolgd. Bedreigd aanvaardde zij uiteindelijk het advies van haar vriend Paul en besloot zij mee te gaan naar Rio de Janeiro.

Ray Ventura met zijn orkest in het Casino de la Urca ( Rio de Janeiro) (1942) ( bron: Les grands orchestres de Music Hall en France)

In november 1941, na een laatste optreden in de Cahors, vertrok het bijna complete orkest via Toulouse naar Madrid. Eind november scheepten ze zich in op een Spaans schip en gingen nu op weg naar Brazilië (een overtocht van 35 dagen). Er heerste nog wel angst voor Duitse duikboten, maar ze kwamen veilig in Rio de Janeiro aan.
Ray formeerde na korte tijd zijn ‘oorlogsorkest’ (waarin de bekende zanger/gitarist Henri Salvador) en al spoedig volgden er succesvolle optredens, eerst dus in alle grote Braziliaanse steden. Vervolgens reisde de band in juni 1942 naar Urugay waar een groot optreden in het ‘Grand Théatre’ van Montevideo, plaatsvond en later op meer plaatsen. Hierbij kan worden aangetekend dat de Uruguayanen echte francofielen waren. Ze ondervonden dus veel enthousiasme bij hun Franse shows.

Ray Ventura arriveert met zijn orkest in Buenos Aires ( juli 1942)  ( bron: Les grands orchestres de Music Hall en France)

Daarna vertrok het orkest naar Argentinië, waar ze in juli 1942 arriveerden. Het neutrale land bloeide en er was een overvloed aan eten en drinken, Het geld rolde er en het showorkest profiteerde van deze omstandigheid en was o.a. te zien in het bekende cabaret ‘Tabaris’. Hoewel het Argentijnse publiek gek was van de Tango met z’n talloze artiesten en Ray daarmee moest concurreren, ondervond hij toch veel succes. Ze speelden er maandenlang en Ventura sloot ook nog een contract af met Odéon, die vele opnamen maakte.

Ray Ventura met in het midden gitarist Henri Salvador ( Buenos Aires) ( 1943)  ( bron: Les grands orchestres de Music Hall en France)

Er waren ook andere activiteiten in die periode. Bassist Louis Vola, in de jaren ’30 deel uitmakend van het kwintet met Django Reinhardt en Stéphane Grappelli, richtte in Argentinië een soortgelijk kwintet op en maakte enkele  platen voor ‘Victor Argentina’.

Geniet van het orkest van Ray Ventura in het nummer Ménilmontant opgenomen in Argentinië (1942) met Coco Aslan ( Odeon 45812)



Het Ventura-orkest, dat eerst voor Odeon speelde ging in 1943 over naar kleinere platen-maatschappij ‘Syncopa e Ritmo’ genaamd. Verder vormden zich ook kleinere formaties, a  band within the band, waarin bijvoorbeeld mensen speelden als Henri Salvador, Pierre d’Hellèmes, Pierre Allier en Max Mirlirot.
Men had het dus goed naar de zin en was bovendien succesvol. Wat Michline Day betreft, zij trouwde een Argentijn, wat weer gunstig was voor bekendheid van de de musici. En Paul Misraki bleef uiterst actief als componist en werkte nu ook voor films. Hij verwierf grote bekendheid als artiest en werd in heel Zuid-Amerika bewonderd.
Hoewel de verschillende muzikanten dus in andere combinaties speelden, bleef ook het orkest Ventura volop actief met optredens. Pas tegen 1944 loste de band langzaam op.

Het nieuwe orkest van Ray Ventura ( december 1945)  ( bron: Les grands orchestres de Music Hall en France)

Laatste episode: 
Na de bevrijding reisden Ray en Paul naar de Verenigde Staten. Paul was erg in de ban van de film en zou dan ook geruime tijd in Hollywood blijven. Ray maakte de overtocht naar Europa om uiteindelijk via België naar Frankrijk te gaan. Daar vormde de energieke orkestleider  een nieuw orkest waarin trouwe bandleden als Henri Salvador, Guy Paquinet en Gérard Léveque, Marcel Croustier, Max Hugot en Max Elloy zaten. 

Alhoewel de smaak van het publiek inmiddels wel wat was veranderd, boekte hij toch succes met zijn optredens en werden er diverse filmopnamen gemaakt. Zo kwamen de volgende films uit:”Mademoiselle s’amuse”(1947), ”Nous irons à Paris”(1949) en “Nous irons à Monte Carlo”(1951), alles hoofdzakelijk door Ray zelf geproduceerd.
In de jaren die volgden was hij volledig gepassioneerd door films en in de loop van 1954 liet hij de muziek bijna geheel achter zich. Hij trad nog een enkele keer op met een aangepast orkest of deed dat voor plaatopnamen op zijn eigen label ‘Versaille’. Maar de successen bleven helaas uit en langzamerhand raakte alles in verval. Zijn enthousiasme ebde weg – zijn rol was eigenlijk uitgespeeld.
Na enige jaren verliet hij zijn vaderland en vestigde zich in het Spaanse Palma de Mallorca  waar hij tenslotte op 30 maart 1979 overleed.

Les Collégiens, ergens na de oorlog  ( bron: Les grands orchestres de Music Hall en France)

Ray Ventura heeft de ‘Jazz en Scène’ zelf niet uitgevonden. Een Amerikaan, Engelsman en Grégor in Parijs met dezelfde gedachte, waren hem voorgegaan. Maar hij heeft  in de jaren ’30 het genre danig geperfectioneerd, waarvan vele platen van zijn orkest, met zeer goede door hem gerekruteerde musici, getuigen. Anderen die op dit vlak actief waren, zoals Fred Adison, Jo Bouillon en Jacques Hélian, hebben het Ventura orkest nimmer kunnen evenaren.

VOORAFGAANDE: Ray Ventura (1908-1979) - pianist en orkestleider deel 1

Georg Lankester 
keepswinging@live.nl

Volg de Keep (it) Swinging blog via Facebook ( group Keep it Swinging), Twitter ( #keepitswinging) of vraag haar gratis nieuwsbrief

NIEUW: 2eHansJazz

Ray Ventura: Eén van de belangrijkste Europese bandleiders van de vorige eeuw.  Tijdens de Tweede Wereldoorlog vierde hij triomfen in Zuid-Amerika en toen de oorlog afgelopen was stortte hij zich op de film .... zijn hoogtijdagen van de jaren dertig waren toen al voorbij ( Georg Lankester)  

 Retrospect
Keep Swinging (old) Oscar Aleman Choro Music Flexible Records Hit of the Week-Durium Friends of the Keep Swinging blog Keep Swinging Contributions