Film by the Sea en Porgy en Bess presenteerden historische jazzfilms uit de verzameling van Steve Wante.
Een middagje levende jazzhistorie vol verhalen van een ooggetuige ......
Hans Koert
De Vlaamse filmverzamelaar Steve Wante, nu 86 jaar oud, toonde op 23 september 2012 een selectie uit zijn filmschatten aan een select publiek, dat afgekomen was op het programmaonderdeel Jazz on Film, waarin historische jazzfilms uit zijn collectie vertoond werden ….. Helaas had het publiek het enigszins af laten weten, zodat deze bijzondere middag filmpjes kijken door velen gemist werd …… 
Het vastleggen van beeld op celluloid is net als het vastleggen van geluid op schellak zo’n typisch begin twintigste-eeuwse uitvinding …… Beide namen een grote vlucht in de jaren twintig (geluid) en dertig (beeld) van de vorige eeuw. De geluidsfilm, waarin beide procedés gecombineerd werden, dateert van eind jaren twintig, met Paul Whiteman's King of Jazz (1930) als eerste grote jazzgeluidsfilm. Aangezien de ontwikkeling van de jazz en die van de film zo ongeveer parallel loopt, zou je verwachten dat ze elkaar versterkt hebben, maar niets is minder waar ………. Het vastleggen van muziek op filmbeelden heeft pas de laatste decennia een grote vlucht genomen toen artiesten het beeld gingen gebruiken bij de promotie van hun product ………… de jazzmuziek heeft daar nooit van geprofiteerd. Vandaar ook dat een avondje jazz kijken, net als een concert bezoeken, een unieke gebeurtenis is, omdat reeds lang vergeten jazzmusici weer tot leven gewekt worden.
Hans Zuiderbaan en Steve Wante ( foto: Hans Koert)
Serieuze filmverzamelaars, die de originele 16 mm films koesteren en voor het nageslacht bewaren, zijn er weinig. Steve Wante, woonachtig in Stekene onder de rook van Sint-Niklaas verzamelt al sinds de oorlog jazzfilms. Zijn belangstelling voor jazz begon in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog, toen hij op de breischool in Sint-Niklaas hoorde over jas, zoals ze in de West-Vlaamse tongval het woord jazz uitspreken.
Eén van de meest verrassende films, wat mij betreft, die Steve vertoonde was de film Jazz From Sixty.One uit de serie Robert Herridge Theater films. Het Ahmad Jamal Trio en een groep All Stars met uitgestorven generatie jazz legenden als Ben Webster, Buck Clayton, Vic Dickerson, Hank Jones, George Duvivier en Jo Jones uit een periode dat roken en muziekmaken nog een gezonde combinatie leek .....
Ik ging luisteren naar de uitzending van de Engelse radio, vaak gestoord door de Duitsers en hoorde daar de muziek van orkesten als die van Spike Hughes, vertelde hij aan Hans Zuiderbaan, die het gesprek leidde: Na de bevrijddag ging ik op zoek naar platen en vond bij Symoens in Sint-Niklaas een stapel 78-toerenplaten met jasmuziek, die ik uiteindelijk allemaal kocht … Jasplaten waren in die tijd erg duur … ze kosten zo’n 48 BF, omgerekend een paar euro en dat was veel voor die tijd. Hij werd lid van de Antwerpse jazzclub en leerde platenverzamelaars als Walter De Block kennen en kon zijn verzameling films al snel uitbreiden dankzij verzamelaars als Dave Chertok, die voor hem in New York de vinger aan de pols hield. Hij bezocht concerten met jazzkenners als Carlos de Radzitzky ( 1915-1985) en Albert Bettonville, Belgische jazzcritici, die alle grote concerten afliepen in West-Europa en de Amerikaanse jazzmusici bij hun voornaam mochten noemen – Zo leerde Steve alle grootten uit de jazzwereld persoonlijk kennen en kan, als ooggetuige, putten uit een bron aan anecdotes en verhalen, die hij in de afgelopen vijfenzestig jaar verzameld heeft ….
Mevr. Hartlooper en Ben Webster in Big Ben van Johan van der Keuken.
Als Steve Wante eenmaal op zijn praatstoel zit .... zijn evenwicht laat hem af en toe wel eens in de steek ... , begint hij te vertellen en zou je bijna vergeten dat het uiteindelijk te doen was om de jazzfilms te tonen, die hij selecteerde. In twee, anderhalf uur durende sessies, kwamen er juweeltjes uit zijn jazzcollectie voorbij, zoals shorties, korte filmpjes, videoclips avant la lettre van het Nat King Cole Trio, met Oscar Moore op gitaar en Johnny Miller op bas, in nummers als Is You Is Or Is You Ain’t My Baby (1943) met Ida James of Got a Penny, Benny (1946). De meest verrassende film voor mij, en meteen één van de hoogtepunten van dit filmmiddagje (naast Big Ben natuurlijk), was de film Jazz From Sixty.One uit de Robert Herridge Theater series uit 1959 waar een onovertroffen Ahmad Jamal Trio ( met Ahmad op piano, Israel Crosby op bas en Vernell Fournier ( later beter bekend als Amir Rushdan) op slagwerk, schitterend opgenomen, gade geslagen door schijnbaar oprecht geïnteresseerde, kettingrokende jazzcoryfeeën als tenorist Ben Webster ( door Steve de hele middag consequent Big Ben genoemd ….. ), en de nu bijna vergeten jazzlegenden als trompettist Buck Clayton, bassist George Duvivier, trombonist Vic Dickenson, de onlangs overleden Hank Jones en slagwerker Jo Jones …. wachtend op hun beurt, want in deze door Karl Genus gemaakte film uit 1960 traden beide groepen om de beurt op met nummers als Darn That Dream en Jim Loves Sue (Ahmad Jameal Trio) en een mooi uitgevoerde versie van Chelsea Bridge ( sextet).
De zacht snorrende filmcamera, het af en toe beschadigde geluidsspoor door een las na een gebroken film …. Spetters en krassen op het celluloid … het hoort allemaal bij de beleving, dat inherent is aan het vertonen van dit soort oude opname, maar ook het zien spelen van deze legenden; de reacties van de andere musici; het opsteken van de zoveelste sigaret; een veel betekenende blik van een muzikant in't orkest met -tig maten pauze als een fraaie zangeres haar ding doet of een onderdrukte geeuw, uiting van een iets te gezellige after party bij de laatste schnabbel de vorige nacht………….
Pete Johnson en Albert Ammons in Boogie Woogie Dream ( 1941)
Er kwam veel moois voorbij – de schitterende documentaire Big Ben / Ben Webster in Europe (uit 1967) van Johan van der Keuken, met een geweldige repetitie, opgenomen in Amsterdam april 1967 van het nummer Perdido, met musici als tenorist Don Byas, Cees Slinger aan de piano, Rob Langereis op bas en Peter Ypma op slagwerk, geleid door een fascinerende Ben Webster, die alleen al met zijn mimiek zijn gedachten en opvattingen weet te ventileren - Kijk en dat geeft zo'n jazzfilm meerwaarde ...
...........… te veel om op te noemen; Heerlijk naïeve flinterdunne filmverhaaltjes ( Boogie Woogie Dream)(1941) om drie geweldige boogie woogie pianisten de ruimte te geven met de beeldschone Lena Horne, waarop ik als tiener stapel verliefd werd toen ik haar voor het eerst in Fats Waller's film Stormy Weather zag .... Lena Horne, die vanwege haar lichte tint ook mocht optreden in de voor negers verboden clubs als de Cotton Club … ; of het kortstondige populaire kindersterretje Sugar Chile Robinson, die met nummers, toegespitst op zijn leeftijd als de Numbers Boogie en de After School Boogie vertedering moet hebben opgeroepen bij oudere dames in wat ze in Vlaanderen de derde leeftijd noemen.
Steve Wante ( foto: Hans Koert)
Meer dan vier uur film .....Tussen de twee « sets » van Steve Wante was er gelegenheid om de première ( op groot doek) van de film Treme te bekijken in CineCity Terneuzen, de serie die dit najaar achter de decoder te zien zal zijn bij Delta …. Een prachtig registratie van het leven, dat weer opgepakt wordt in New Orleans na Katrina …… weer heel anders verbeeld dan de film The Sound After The Storm, die ook tijdens het festival vertoond werd.
Helaas liet de schrijfster Christine Otten verstek gaan, net als Film by the Sea, die niemand gestuurd had naar Terneuzen om de organisatie in Porgy en Bess en CineCity te vertegenwoordigen. De mededeling in de PZC dat overwogen wordt om Terneuzen volgend jaar te schrappen uit Film by the Sea lijkt al genomen ….. Jammer dat dit unieke gebeuren, deze unieke oude jazzfilms, voor Film by the Sea onvoldoende motivatie was om iemand af te vaardigen om, al was het alleen maar, die paar kaartjes te scheuren .......
Hans Zuiderbaan en Steve wante ( foto: Hans Koert)
Dank aan de organisatie van Porgy en Bess, die, desondanks, de aanwezigen de kans gaf deze schatkamer van Steve Wante te ontdekken.
De poepbroek van Ben Webster, na te trekken in de voormalige Antwerpse brasserie De Boerinnekes, zal voor de meeste aanwezigen vanaf nu verbonden blijven aan deze gedenkwaardige middag waarin Steve Wante de jazzlegenden van toen weer even tot leven wekte ......
Hans Koert
keepswinging@live.nl
Volg de Keep (it) Swinging blog via Facebook of vraag de nieuwsbrief.
Het Nederlands Jazz Archief maakt zware tijden door. De bezuinigingen door de regering leiden er toe dat het Nederlands Jazzarchief gesloten zal gaan worden en dat mag natuurlijk niet gebeuren. De Keep (it) Swinging blog is van mening dat het archief ( en het informatieve kwartaalblad het Jazz Bulletin) bewaard en toegankelijk moet blijven om het verhaal van de Nederlandse jazz te kunnen blijven vertellen aan de generaties na ons. Keep (it) Swinging heeft zich aangemeld als Vriend van het Nederlands Jazz Archief. Het zou mooi zijn als u het voorbeeld volgde en ook het Nederlands Jazzarchief steunde. .........
Filmpjes kijken doet je eigenlijk nooit meer en al zeker geen jazzfilmpjes ...... Wie zo gelukkig is Mezzo of DJazz.tv op zijn kabel te hebben, ziet ze nog wel eens voorbij komen - ietwat wazige, verkeerd uitgelijnde zwart-wit filmpjes van ietwat statische jazzorkesten, gefilmd vanuit één standpunt of zangeressen met hoog opgestoken haar en geen-gezicht brillen uit de jaren vijftig ...... Tijdens het Film by the Sea festival werden in Porgy en Bess dit soort historische films gedraaid uit de collectie van Steve Wante, die de meeste jazzcoryfeeën persoonlijk gekend heeft en een selectie met zijn 16 mm. projector tot leven bracht en daar smakelijk van mocht verhalen ...........
Retrospect
Retrospect
